Ravensbrück. Miasto kobiet

Monodram Barbary Prokopowicz w reżyserii Zbigniewa Brzozy. Spektakl na podstawie wspomnień Wandy Półtawskiej „I boję się snów” o obozowej codzienności więźniarek – królików doświadczalnych, ofiar pseudomedycznych eksperymentów prowadzonych przez Niemców w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück. Grupa kilkudziesięciu Polek stała się ofiarą testowania metody walki z gangreną, atakującą niemieckich żołnierzy na froncie – kobiety miały infekowane bakteriami nogi, co skutkowało potwornym bólem, bliznami, kalectwem a nawet śmiercią. Przedstawienie jest wzruszającą, wspaniale zagraną i wyreżyserowaną, ponadczasową opowieścią o walce o godność i podmiotowość człowieka, rozgrywanej w najtrudniejszych z możliwych warunkach. Oprócz obrazów obozowych okrucieństw równie ważna jest tu historia kobiecej solidarności, empatii i dobroci współwięźniarek, bardzo silnych duchem, heroicznych osób, zespolonych ponadnarodowymi więzami.
Na scenę wchodzi kobieta w prostej spódnicy, białej koszuli i zgrzebnym sweterku. Siada na drewnianym taborecie, a na kolanach trzyma torebkę, na której zaciska kurczowo swoje dłonie. Po chwili zaczyna mówić, zwracając się wprost do widowni. Jest rok 1959 r., bohaterka jedzie do Ravensbrück na odsłonięcie pomnika upamiętniającego ofiary obozu. Powrót do miejsca dawnej gehenny, spotkanie po latach ze współwięźniarkami prowokuje lawinę wspomnień. Kobiety stoją na tym samym placu apelowym, na którym ustawiano je piątkami przez wiele potwornych dni. Przybycie do obozu, choć w zupełnie innym charakterze, nadaje dawnym przeżyciom szczególnej wyrazistości. Wspomnienia zapisane w ciałach i umysłach ofiar zostają z ocalałymi na zawsze, są tak bolesne, że nie dają się wymazać z pamięci.
Była więźniarka toczy swoją opowieść o obozowych koszmarach wespół z samą sobą sprzed lat – ze swoim drugim wcieleniem utrwalonym na taśmie video, kobietą młodszą o lat kilkanaście, ubraną w pasiak, z ogoloną głową. Bohaterka w tych dwóch odsłonach: realnej i filmowej relacjonuje kolejne epizody gehenny, przywołując konkretne osoby i sytuacje, obrazy kobiet, które straciły życie i tych, które przeżyły, stając się kalekami z potwornymi bliznami na nogach. Opowiada o zbrodniach, ale też o sposobach na ukrywanie się na terenie obozu pośród innych współwięźniarek, o wyprowadzaniu w pole nazistów starających się unicestwić wszelkie ślady okrutnych eksperymentów. Finałowe sceny, już po wyzwoleniu obozu przedstawiają jeszcze inny wymiar ludzkiej podłości i zezwierzęcenia oto żołnierze Armii Radzieckiej zamiast pomóc kobietom opuszczającym Ravensbrück próbują je zgwałcić w drodze do domu, dopełniając niejako ich wojenną traumę.


Autor: Wanda Półtawska

Adaptacja i reżyseria: Zbigniew Brzoza

Scenografia: Wojciech Żogała

Realizacja tv: Józef Kowalewski


Premiera: 22.04.2021


Czas: 93 min